Decyzja Bankowego Funduszu Gwarancyjnego wobec Idea Bank s.A. #RESOLUTION Nr 2. Co oznacza dla osób walczących z tym Bankiem?

1. Niektórzy piszą „wywłaszczenie”, „kradzież”. Pada również wiele innych określeń z użyciem rzeczowników, przymiotników i czasowników.

2. Patrzę na tę decyzję (klik) BFG i zastanawiam się nad komentarzem do zaistniałej sytuacji. Może: „przykład bylejakości państwa”?. „Bylejakości” wynikającej z braku przyznania się do błędu, braku odwagi do poniesienia odpowiedzialności?

3. Pojęciem: „bylejakości” posługujemy się w sprawach prowadzonych przeciwko Skarbowi Państwa, dotyczących szkód poniesionych przez obligatariuszy w wyniku umożliwienia skutecznego prowadzenia dystrybucji obligacji emitowanych przez GetBack. Ujawniła się ona w wadliwym nadzorze nad rynkiem finansowym i kapitałowym oraz braku poszanowania terminów zakreślanych w prawie wspólnotowym na wdrożenie rozwiązań chroniących inwestorów. Opisała ją Najwyższa Izba Kontroli w swoim raporcie przedstawiającym nieprawidłowe działania wskazanych przez NIK instytucji (np. Komisji Nadzoru Finansowego – w zakresie nadzoru, Ministra Finansów – w zakresie transpozycji dyrektywy MIFID II), który jest dokumentem urzędowym, przez co łatwiej prowadzić postępowanie sądowe przeciwko Skarbowi Państwa. „Bylejakość” w działaniach (zaniechaniach) instytucji państwa została prawomocnie stwierdzona już na innych odcinkach, np. w sprawie powodzian z okolic Sandomierza (klik) czy w sprawie dotyczącej katastrofy budowlanej hali Miedzynarodowych Targów Katowickich (klik).

4. Decyzja z 30 grudnia 2020 r. wydana przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny, o której poinformowano 31 grudnia 2020 r. na stronie internetowej BFG (ta data ma istotne znaczenia – o tym niżej) wszczyna przymusową restrukturyzację banku. Nie jest to upadłość, nie jest to „zwykła” restrukturyzacja, o jakiej mowa w przepisach ustawy – Prawo restrukturyzacyjne. Jednak ma ona wspólną cechę z oboma tymi postępowaniami: skutki przymusowej restrukturyzacji dla jednych będą dobre, dla innych złe (czy nawet bardzo złe). Można zaryzykować tezę, że w tej drugiej grupie są np. osoby dochodzące roszczeń związanych z emisją obligacji przez GetBack S.A.

5. Decyzję można podsumować w ten sposób, że: „zdrowa” („w miarę zdrowa”) część Idea Banku zostaje przejęta przez Bank PEKAO S.A., a „chora” zostaje tam, gdzie była dotychczas i dryfuje w jakimś kierunku (nie zaryzykuję tezy, że w kierunku bezpiecznej przystani). Bank PEKAO S.A. przejmuje ogół praw majątkowych i zobowiązań Idea Bank S.A. wg stanu na koniec dnia wszczęcia przymusowej restrukturyzacji (31 grudnia 2020 r.), z wyłączeniem praw majątkowych i zobowiązań szczegółowo określonych w decyzji BFG. Bank PEKAO S.A. przejmuje przedsiębiorstwo Idea Banku (art. 174 pkt. 1 ustawy), ale jedynie z wybranymi zobowiązaniami (art. 174 pkt 2 ustawy), a zatem również do wybranych postępowań sądowych Bank PEKAO S.A. wstąpi.

6. Co to oznacza?

7. Bank PEKAO S.A. nie chce odpowiadać, za „złe rzeczy”. Nie chce popełnić błędu, który już był jego udziałem przy fuzji z Bankiem BPH S.A., gdy nabył portfel kredytów powiązanych z CHF, przez co toczy trudne boje z kredytobiorcami.

8. Ma to ogromne znaczenie dla podmiotów – obligatariuszy, osób przystępujących do umów z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, nabywców certyfikatów inwestycyjnych (ogólnie ujmując nabywców „toksycznych produktów”) – toczących spory z Idea Bankiem:

1) Bank PEKAO S.A. (w założeniu przyjętym w decyzji BFG) nie będzie względem nich odpowiadać. Szansa odzyskania środków zainwestowanych w któryś z wymienionych produktów a dystrybuowany przez Idea Bank od tego podmiotu zatem drastycznie spada. Czy do zera, to się okaże. Trudno jednak sobie wyobrazić, że po zakończeniu procesów (o ile to kiedyś nastąpi) będzie z czego egzekwować kwoty zasądzone w (korzystnych) wyrokach, a zapala się światełko, że „chora” część Idea Banku, nieprzejmowana przez Bank PEKAO S.A. zmierza w kierunku upadłości;

2) paraliżuje aktualnie prowadzone postępowania – Idea Bank przestał posiadać zarząd, zaś udzielone pełnomocnictwa wygasły – konieczne stanie się podjęcie działań przez ustanowionego administratora, wykonującego uprawnienia BFG, ale… przechodzimy do punktu trzeciego:

3) co bardzo, bardzo istotne – sparaliżowane postępowania sądowe przeciwko Idea Bankowi mogą się toczyć dalej, ale BFG może złożyć wniosek o zawieszenie postępowań i wówczas sąd musi taki wniosek uwzględnić (procesy zostaną zawieszone); co ciekawe – postępowanie może zostać podjęte wyłącznie na wniosek BFG;

4) nawet jak osoba prowadząca spór z Idea Bankiem wygra, to nie wyegzekwuje żadnych środków (przynajmniej prędko tego nie zrobi) – wszczęcie przymusowej restrukturyzacji oznacza, że nie można skierować sprawy do egzekucji (komornik nie może ściągnąć i przekazać środków wierzycielowi);

5) dotychczas prowadzone postępowania egzekucyjne lub zabezpieczające (np. obligatariusz GetBack pozwał Idea Bank, uzyskał zabezpieczenie roszczeń przez zajęcie rachunku bankowego Idea Bank, komornik przekazał środki na rachunek depozytowy) podlegają umorzeniu, a środki wracają do Idea Bank – jeden wyjątek w tym zakresie dotyczy zabezpieczeń rzeczowych (np. hipoteki przymusowej), ale nie znajdzie on zastosowania w sprawie Idea Banku, bo Idea Bank nieruchomości nie ma (tak wynikało z naszych poszukiwań, nie słyszałem też, by ktoś uzyskał zabezpieczenie roszczeń na nieruchomości Idea Banku przez ustanowienie hipoteki przymusowej); jeżeli ktoś zainwestował w wykonanie zabezpieczenia – chyba nie zrobił najlepiej.

9. Czy decyzja BFG ma znaczenie dla podmiotów, które zamierzały/zamierzają pozwać Idea Bank, ale jeszcze tego nie zrobiły? Tak. Wydaje się, że decyzja BFG powinna wstrzymać decyzję o pozwie przeciwko Idea Bank przynajmniej do rozstrzygnięcia skarg, które będą złożone do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie oraz być może zmotywować do złożenia skargi do WSA w Warszawie na decyzję BFG. Przyczyny? Jak wyżej – postępowanie przeciwko Idea Bankowi może zostać sparaliżowane i doprowadzić do tego, że nic nie uda się odzyskać.

10. Co można zrobić? Każda osoba, której interes prawny został naruszony przez wydanie decyzji ma prawo złożyć do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę. Przy czym zaznaczam, że złożenie skargi nie doprowadzi do wyeliminowania decyzji z obrotu prawnego (WSA w Warszawie jej nie uchyli, nie stwierdzi jej nieważności). Rozstrzygnięcie sądu sprowadzać się będzie do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa, co ma to znaczenie, że może stanowić podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z wydaniem wadliwej decyzji. Odpowiedzialność odszkodowawcza z kolei została ograniczona przez ustawodawcę do poniesionych przez daną osobę strat (bez utraconych korzyści). Wymaga także spełnienia pozostałych przesłanek, uregulowanych w Kodeksie cywilnym.

11. Uwagi, o których należy pamiętać: UWAGA 1: W czym upatrywać interesu prawnego? Wydaje się, że w możliwości dochodzenia roszczeń za potencjalną (stwierdzaną przez sąd administracyjny) wadliwość decyzji BFG oraz w istocie w ograniczeniu możliwości dochodzenia roszczeń względem Idea Banku. UWAGA 2: Nie ma wiele czasu – termin na złożenie takiej skargi upływa 7 stycznia 2021 r., tj. w najbliższy czwartek. UWAGA 3: skargę do sądu wnosi się za pośrednictwem BFG – nie adresujemy jej bezpośrednio do WSA w Warszawie, tylko: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie za pośrednictwem Bankowego Funduszu Gwarancyjnego i wysyłamy do (na adres) BFG. UWAGA 4: Wpis od skargi wynosi 200 zł – opłatę należy uiścić na rachunek bankowy WSA w Warszawie.

12. Czy warto złożyć taką skargę skoro zapewne rada nadzorcza Idea Bank oraz inne uprawnione podmioty będą kwestionować decyzję BFG? Trudno dziś to jednoznacznie stwierdzić. Wydaje się, że osoby, które nie złożą skarg, ale wskutek działań innych podmiotów dojdzie do stwierdzenia wydania decyzji z naruszeniem prawa, będą mogły korzystać z takiego prawomocnego orzeczenia WSA w Warszawie oceniającego decyzję BFG. Myślę jednak, że można (ale czy warto?) taką skargę złożyć. Rada nadzorcza Idea Bank (uprawnione do złożenia skargi osoby z nim związane) zwróci uwagę na to, że wszczęcie przymusowej restrukturyzacji w ogóle nie było dopuszczalne – nie zaistniały do tego podstawy. Pominie zapewne kwestię (zarzuty) dotyczące tego, z jakich przyczyn nie dochodzi do pełnego przejęcia przedsiębiorstwa Idea Banku („chorej części”) przez Bank PEKAO S.A. Uważam, że to jest element, na który mogą (powinny) zwracać uwagę zainteresowane osoby (obligatariusze). Dlaczego tak uważam?

13. Aktualny stan (decyzja BFG w takim kształcie, w jakim poznaliśmy ją wczoraj, 31 grudnia 2020 r.) jest niemal (być może oprócz upadłości Idea Banku) najgorszy z możliwych. Prowadzi bowiem do tego, że w Idea Banku nie pozostanie praktycznie nic wartościowego, a zobowiązania spoczywające na Idea Banku i tak mogą doprowadzić do jego upadłości (notabene przed której negatywnymi skutkami ma chronić decyzja BFG). Negatywne konsekwencje czy to upadłości, czy wydanej przez BFG decyzji dotkną w znacznej mierze osoby już przynajmniej jeden raz poszkodowane. Stają się one poszkodowane ponownie.

14. Wydaje się, że korzystniejszą opcją mogło być dalsze prowadzenie działalności przez Idea Bank. Jak widać, pomimo upływu już ponad dwóch lat od ujawnienia „Planu Zdzisława” (bodaj listopad 2018 r.), Idea Bank nie upadł.

15. Nie tylko najlepszym z punktu widzenia osób poszkodowanych przez działania Idea Banku związane z dystrybuowanymi produktami, ale także najsprawiedliwszym rozwiązaniem byłoby przejęcie przez Bank PEKAO S.A. również „chorej” części Idea Banku i w konsekwencji wstąpienie w aktualnie prowadzone przeciwko Idea Bankowi sprawy, a wobec nowych pozwów – występowanie jako podmiot pozywany, następca prawny Idea Banku. Oczywiście abstrahując od kwestii czy ktoś wygra spór (a nie wszystkie sprawy są wygrywane, o przegranej można przeczytać tu), to przejęcie przez Bank PEKAO S.A. daje możliwość prowadzenia sporu oraz gwarancję, że po prawomocnym wyroku zasądzającym określoną kwotę, zrealizowanie orzeczenia nie będzie problemem. Poza tym być może Bank PEKAO S.A. racjonalnie podszedłby do oceny roszczeń i możliwe byłoby zawieranie ugód, co dotychczas występowało na minimalną skalę, nawet w sprawach, w których stan faktyczny kształtuje się mocno niekorzystnie dla Idea Banku.

16. Czy Bank PEKAO S.A. straciłby na takim rozwiązaniu? Wydaje się, że jeżeli już, to niewiele. Natomiast mógł bardzo, bardzo dużo wygrać, zwłaszcza wizerunkowo; wygrać tę sprawę dla uzasadnienia opcji „repolonizacji banków”. Podobnie BFG mógł częściowo zmazać blamaż, który spotkał branżę bankową (może nawet szerzej – finansową) po dystrybucji wątpliwych (toksycznych?) produktów od kredytów „frankowych”, przez „polisolokaty”, po obligacje korporacyjne czy certyfikaty inwestycyjne.

17. Dlaczego Bank PEKAO S.A. niewiele mógł stracić, a BFG mógł częściowo zmazać blamaż? Bo BFG może udzielić gwarancji całkowitego pokrycia strat wynikających z ryzyka związanego z wybranymi prawami majątkowymi lub zobowiązaniami Idea Bank jako podmiotu w restrukturyzacji, przejętymi przez Bank PEKAO S.A. (i w zakresie nieobjętym wyłączeniem, BFG takiej gwarancji udzielił). Zatem, jeżeli Bank PEKAO S.A. przejąłby również zobowiązania Idea Bank w zakresie objętym wyłączeniami wskazanymi w decyzji BFG, to BFG mógłby udzielić gwarancji pokrycia potencjalnych strat. Nie nastąpiło to zapewne z uwagi na wskazaną powyżej „bylejakość”, brak chęci wzięcia odpowiedzialności, przyznania się do błędów, naprawienia szkód, strach przed prowadzeniem trudnych sporów. Wydana decyzja BFG w takim kształcie będzie oznaczać, że osoby, które dotychczas pozywały Idea Bank, skierują swoje roszczenia do Skarbu Państwa (ewentualnie BFG, jeżeli sąd administracyjny stwierdzi wadliwość decyzji). Państwo zawiodło te osoby 3 razy: (1) pozwalając na dystrybucję trefnych produktów, (2) pozostawiając samym sobie w postępowaniu układowym, umożliwiając 75% redukcję wierzytelności obligatariuszy, (3) uniemożliwiając skuteczne dochodzenie roszczeń względem podmiotu odpowiedzialnego za dystrybucję wadliwego produktu lub następcy prawnego tego podmiotu. Skoro tak, to państwo (Skarb Państwa) lub BFG zapewne i tak za to odpowie (albo… i nie).

18. Uważam za wadliwe ustalenia, w ramach których Bank PEKAO S.A. przejmuje jedynie wartościowe, nieproblematyczne składniki majątku Idea Banku, pomijając elementy co najmniej wątpliwe – związane z roszczeniami osób, na rzecz których Idea Bank prowadził czynności związane z obligacjami GetBack czy innymi produktami, które można uznać za „toksyczne”, zaś zachowania Idea Banku w procesie dystrybucji mogą stanowić zdarzenia rodzące odpowiedzialność cywilnoprawną.

Obrazek ilustrujący wpis: fragment „Informacji o przyczynach i skutkach wszczęcia przymusowej restrukturyzacji Idea Bank S.A.”, opublikowanej na stronie: https://www.bfg.pl/bfg-wszczal-przymusowa-restrukturyzacje-idea-bank-s-a-ktory-zostanie-przejety-przez-bank-pekao-s-a/