Umowy kredytu z elementem chf nieważne. Komentarz dla PRAWO.PL

user_4 https://wnlegal.pl/wp-content/uploads/2020/12/logo.svg

Autor:
wnlegal
biuro@wnlegal.pl

1. W ostatnim tygodniu dla serwisu Prawo.pl komentowaliśmy niezwykle ciekawe rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w Warszawie, wydane w sprawie dotyczącej kredytu z elementem walutowym. Z całym artykułem można zapoznać się tu.

2. Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 20 grudnia 2019 r., XXV C 1597/17 stwierdził, że umowa jest nieważna. Jednym z argumentów przemawiających za taką tezą w ocenie Sądu Okręgowego w Warszawie – poza dyrektywą Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich – była treść unijnego aktu prawnego o dość skomplikowanej i długiej nazwie: rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie nr 596/2014. W skrócie ten akt znany jest jako rozporządzenie BMR.

3. Sąd Okręgowy w Warszawie analizując treść tego rozporządzenia (przypominam z 2016 r.) wywiódł, że nie może istnieć taka konstrukcja: kredyt w złotych oprocentowany z uwzględnieniem wskaźnika LIBOR. Dlatego też uznał, że po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych umowa kredytu z niewiążącym elementem walutowym (która miałaby zostać oprocentowana z uwzględnieniem wskaźnika LIBOR) jest niedopuszczalna, umowy nie da się „odfrankowić”.

4. Nieważność umowy oznacza, że bank nie może żądać od kredytobiorców spłaty rat, eliminowane jest całe ryzyko walutowe zawarte w produkcie dystrybuowanym przez kredytodawcę. Ustalenie nieważności umowy stanowi też podstawę do wykreślenia hipoteki zabezpieczającej wierzytelność banku z księgi wieczystej.

5. W najgorszym wypadku przy nieważnej umowie może nastąpić rozliczenie polegające na porównaniu: kwoty spłaconych środków przez kredytobiorcę z kwotą środków udostępnionych przez bank w ramach umowy. W tym zakresie aktualnie w Sądzie Najwyższym są przynajmniej dwa pytania prawne zadane przez sądy apelacji warszawskiej (tu: postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 grudnia 2019 r., V Ca 1552/19), które dotyczą teorii aktualności wzbogacenia i sprowadzają się do zagadnienia: co w przypadku, gdy obie strony nieważnej umowy nienależnie świadczyły, żądanie w procesie zgłasza tylko jedna z nich, przeciwnik pozostaje bierny (nie składa pozwu wzajemnego, zarzutu potrącenia itp.). Czy sąd orzekający w sprawie niejako z urzędu może działać za pozwanego i w ramach badania stanu wzbogacenia powoda uwzględniać zakres świadczenia spełnionego przez pozwanego?

6. Bankowi nie należy się, w razie uznania umowy za nieważną, wynagrodzenie za korzystanie z udostępnionego kredytobiorcy kapitału – tak orzekł Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 20 lutego 2020 r., I ACa 635/19, klik. Wyliczenia banków kosmicznych kwot do zapłaty w przypadku uznania umowy za nieważną („straszące”) nie znajdują podstaw, o czym szerzej już niedługo.